Nowe technologie w instytucjach kultury – AI, VR a prawo własności intelektualnej
Nowoczesne technologie zmieniają oblicze sektora kultury, oferując instytucjom nowe możliwości prezentacji dzieł sztuki i interakcji z odwiedzającymi. Sztuczna inteligencja (AI), rzeczywistość wirtualna (VR) oraz inne innowacyjne narzędzia stają się coraz bardziej powszechne w muzeach i galeriach. Jednak jak każda nowoczesna technologia, wiążą się one z wyzwaniami prawnymi. W tym artykule przyjrzymy się, jakie kwestie prawne należy wziąć pod uwagę przy implementacji AI i VR w instytucjach kultury.
1. Sztuczna inteligencja w instytucjach kultury – nowe możliwości i wyzwania prawne
Sztuczna inteligencja może znaleźć zastosowanie w instytucjach kultury przede wszystkim w takich obszarach jak:
• Automatyczne rozpoznawanie obrazów i obiektów – AI może analizować obrazy, rzeźby czy artefakty, pomagając w klasyfikacji i digitalizacji zbiorów.
• Interaktywne wystawy – sztuczna inteligencja umożliwia stworzenie personalizowanych doświadczeń dla odwiedzających, np. poprzez generowanie spersonalizowanych tras zwiedzania czy rozmowy z cyfrowymi przewodnikami.
• Restauracja dzieł sztuki – AI wspiera także procesy konserwacji i rekonstrukcji dzieł sztuki, np. wirtualnie odtwarzając zniszczone elementy.
• Tworzenie treści i obrazów – sztuczna inteligencja może wspierać działy marketingu i promocji w tworzeniu treści publikowanych na stronach internetowych i mediach społecznościowych.
Problemy prawne związane z AI w muzeach
• Prawa autorskie do wyników pracy AI – Kto jest właścicielem praw autorskich do dzieł stworzonych przez AI, np. cyfrowych kopii czy nowych obrazów stworzonych przez algorytmy? W przypadku prac tworzonych przez AI, aktualnie wciąż nie ma jednoznacznych przepisów, kto jest ich twórcą. Każdorazowo należy zapoznać się z warunkami licencji oprogramowania, aby zweryfikować, czy i w jakim zakresie możemy korzystać z elementów uzyskiwanych z AI.
• Ochrona danych osobowych – Jeśli AI wykorzystuje dane użytkowników, np. w celu personalizacji wystawy, stworzenia tekstów skierowanych do konkretnych osób, opracowywania danych, instytucje muszą zapewnić zgodność z przepisami o ochronie danych osobowych (RODO).
2. Rzeczywistość wirtualna (VR) w instytucjach kultury – nowe doświadczenia i wyzwania prawne
Rzeczywistość wirtualna otwiera instytucjom kultury, zwłaszcza muzeom i galeriom, a także teatrom zupełnie nowe perspektywy, pozwalając na:
• Tworzenie wirtualnych wystaw – VR umożliwia odwiedzanie muzeów bez wychodzenia z domu, oferując wirtualne spacery po salach pełnych interaktywnych elementów.
• Rekonstrukcje historyczne – VR daje możliwość przeniesienia zwiedzających do przeszłości, np. odtwarzając zabytkowe budowle czy wydarzenia historyczne.
• Edukację i angażowanie publiczności – wirtualne eksponaty mogą zyskać nowe formy interakcji, angażując odwiedzających w sposób, który jest niemożliwy w tradycyjnych warunkach.
Aspekty prawne w wykorzystaniu VR
• Prawa do treści wirtualnych – podczas tworzenia wirtualnych wystaw często wykorzystywane są zdjęcia, filmy, dźwięki oraz inne materiały chronione prawem autorskim. Instytucje muszą uzyskać odpowiednie licencje na ich użycie w przestrzeni VR. Warto także zadbać o możliwość wykonywania praw zależnych do tych utworów, bowiem tworzenie przestrzeni VR będzie wymagało zwykle modyfikacji utworu pierwotnego (np. Przekształcenie obiektu płaskiego na obiekt trójwymiarowy).
• Bezpieczeństwo użytkowników – zwiedzający korzystający z VR powinni być informowani o ryzyku związanym z długotrwałym korzystaniem z technologii VR, np. zawrotach głowy, zmęczeniu oczu, a także muszą mieć zapewnioną ochronę prywatności, szczególnie jeśli zbierane są dane o ich zachowaniach podczas zwiedzania.
• Regulaminy dotyczące korzystania ze sprzętu VR – instytucje powinny zadbać o czytelne regulacje dotyczące zasad korzystania ze sprzętu VR, w szczególności w zakresie odpowiedzialności zwiedzających, a także przebywania małoletnich pod opieką i odpowiedzialnością opiekunów prawnych.
Nowe technologie, takie jak AI i VR, mają ogromny potencjał, by zrewolucjonizować sposób, w jaki odwiedzamy muzea i galerie. Wykorzystanie sztucznej inteligencji do automatycznego rozpoznawania obiektów czy tworzenie interaktywnych wystaw w VR pozwalają na zupełnie nowe doświadczenia. Jednak ich wdrożenie wiąże się z koniecznością uwzględnienia kwestii prawnych – od praw autorskich po ochronę danych osobowych. Instytucje kultury muszą być świadome tych wyzwań i odpowiednio przygotować się na ich rozwiązanie, aby mogły w pełni wykorzystać potencjał nowych technologii.