Umowy zlecenia a prawa autorskie w instytucjach kultury
W działalności instytucji kultury często współpracujemy z twórcami na podstawie różnych umów cywilnoprawnych. Choć umowy o dzieło są powszechnie kojarzone z tworzeniem utworów chronionych prawem autorskim, warto pamiętać, że również w ramach umów zlecenia mogą powstawać takie utwory. Dlatego istotne jest, aby dokładnie przeanalizować przedmiot umowy i niekiedy również w umowach zlecenia uwzględniać zapisy dotyczące przeniesienia praw autorskich lub udzielenia licencji.
1. Czym jest „utwór” w rozumieniu prawa autorskiego?
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Oznacza to, że utwór nie musi być ukończony ani mieć materialnej formy – wystarczy, że jest wynikiem twórczej pracy człowieka i ma indywidualny charakter.
2. Umowa zlecenia a powstanie utworu
Umowa zlecenia dotyczy wykonania określonych czynności lub usług, bez gwarancji osiągnięcia konkretnego rezultatu. W przeciwieństwie do umowy o dzieło, gdzie wynagrodzenie jest związane z ukończeniem konkretnego efektu pracy, umowa zlecenia koncentruje się na należytym wykonywaniu określonych działań.
Przykład umowy zlecenia, w ramach której może powstać utwór:
Instytucja kultury zatrudnia osobę na podstawie umowy zlecenia do prowadzenia warsztatów edukacyjnych dla dzieci na temat sztuki współczesnej. W ramach zlecenia prowadzący nie ma stworzyć konkretnego, z góry określonego dzieła, lecz poprowadzić serię zajęć zgodnie z wytycznymi instytucji.
Dlaczego może powstać utwór?
Podczas realizacji zlecenia osoba prowadząca warsztaty może przygotować oryginalne materiały edukacyjne, np.:
1. Scenariusze zajęć,
2. Prezentacje multimedialne,
3. Opracowania merytoryczne lub autorskie ćwiczenia dla uczestników.
W takich przypadkach, mimo że twórca działa na podstawie umowy zlecenia, jego praca może skutkować powstaniem utworu chronionego prawem autorskim. W związku z tym, jeśli umowa nie reguluje kwestii praw autorskich, prawa te domyślnie pozostają przy twórcy. Może to oznaczać, że instytucja kultury nie będzie mogła w pełni wykorzystywać zamówionych materiałów zgodnie ze swoimi potrzebami.
3. Dlaczego warto uwzględniać prawa autorskie w umowach zlecenia?
Jeśli w ramach umowy zlecenia powstaje utwór, a umowa nie reguluje kwestii praw autorskich, domyślnie prawa te pozostają przy twórcy. Może to prowadzić do sytuacji, w której instytucja kultury nie ma pełnej swobody w korzystaniu z zamówionych materiałów. Dlatego ważne jest, aby w umowie jasno określić:
• Przeniesienie praw autorskich: Twórca przekazuje na rzecz instytucji pełne prawa do utworu, co pozwala na swobodne jego wykorzystanie, albo
• Udzielenie licencji: Twórca udziela instytucji zgody na korzystanie z utworu w określony sposób, zakresie i czasie.
4. Korzyści z uwzględnienia praw autorskich w umowach zlecenia
Dzięki odpowiednim zapisom dotyczącym praw autorskich w umowach zlecenia, instytucja kultury zyskuje:
• Pewność prawną: Jasno określone zasady korzystania z utworu minimalizują ryzyko sporów z twórcą.
• Swobodę eksploatacji: Możliwość dowolnego wykorzystania utworu zgodnie z potrzebami instytucji.
• Właściwie wydatkowane finanse: Zapewnienie, że środki przeznaczone na stworzenie utworu przyniosą oczekiwane korzyści bez dodatkowych ograniczeń.
Współpracując z twórcami na podstawie umów zlecenia, instytucje kultury powinny pamiętać o uwzględnieniu w nich zapisów dotyczących praw autorskich. Pozwoli to na pełne i bezpieczne korzystanie z powstałych utworów oraz zabezpieczy interesy obu stron umowy.