Podatek od nieruchomości w praktyce

Taką tezę można wysnuć po zapoznaniu się z raportem Najwyższej Izby Kontroli opublikowanym 22 stycznia 2024 roku. Raport sporządzono na podstawie przeprowadzonych w 28 gminach kontroli, których głównym celem było ustalenie prawidłowości i skuteczności działań organu wykonawczego gminy w pozyskaniu dochodów własnych. Na pierwszy rzut oka wyniki kontroli mogą cieszyć zarządców gmin — dochody własne każdej ze skontrolowanych gmin wzrosły. W 2019 roku kształtowały się one na poziomie 2474 mln zł, a w 2022 roku wynosiły już 3238 mln zł i stanowiły 38% dochodów tych gmin ogółem. Zarazem jednak w 23 skontrolowanych gminach wzrosły zaległości z tytułu dochodów własnych, w tym z tytułu podatków i opłat lokalnych.

Problemy ze ściągalnością danin publicznych przez gminy ujawnia się również w kwestii podatku od nieruchomości. Przeprowadzone kontrole ujawniły nieprawidłowości związane z przepływem informacji pomiędzy gminami a właściwymi miejscowo Powiatowymi Inspektorami Nadzoru Budowlanego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie informacji podatkowych organy nadzoru budowlanego winny przekazywać gminom m.in. informacje dotyczące zakończonych budów oraz wydanych pozwoleń na użytkowanie. Kontrole NIK wykazały jednak, że nie każdy z właściwych terytorialnie PINB wywiązywał się właściwie z ciążącego na nim obowiązku. W przypadku 6 skontrolowanych gmin ujawniono, że informacje przekazane przez PINB nie pokrywały się w całości z danymi o zakończonych budowach i wydanymi pozwoleniami na budowę, a tym samym gminy nie posiadały wiedzy o łącznie 64 nieruchomościach podlegających opodatkowaniu.

Jednak nawet prawidłowe informowanie o nieruchomościach podlegających opodatkowaniu nie przekładało się w pełni na egzekwowalność należności. W 20 gminach nie podejmowano żadnych działań zmierzających do pozyskania od podatników wymaganych informacji (gdy podatnikami były osoby fizyczne) lub deklaracji podatkowych (gdy mowa o osobach prawnych). Tym samym nieopodatkowanym pozostało łącznie 201 nieruchomości, co uszczupliło budżety skontrolowanych gmin o łącznie 403,3 tys. zł.

Również w przypadku podjęcia postępowania celem wyegzekwowania podatku od nieruchomości kontrole NIK wykazały liczne nieprawidłowości. W przypadku braku zgłoszenia nieruchomości do opodatkowania aż w 18 skontrolowanych gminach stwierdzono opieszałość w podejmowaniu działań zmierzających do pozyskania należnego podatku. W przypadku 6 gmin ustalono nieprawidłowości w weryfikacji informacji/deklaracji podatkowych z danymi pozyskiwanymi od organów nadzoru budowlanego, z ewidencji gruntów i budynków, ewidencji działalności gospodarczej oraz innymi dokumentami (m.in. wypisami z aktów notarialnych). W stosunku do 10 gmin kontrole wykazały nieprawidłowości w wydawaniu decyzji podatkowych.

Skontrolowane gminy nie w pełni poradziły sobie również z weryfikacją informacji składanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. W przypadku 16 gmin nie podejmowano kontroli podatkowych i nie zmierzano do ustalenia, czy na opodatkowanej nieruchomości będącej miejscem zamieszkania podatników nie prowadzono jednocześnie działalności gospodarczej, co skutkowałoby wyższą stawką podatkową. Z kolei w 12 gminach, które takie działania kontrolne podjęły, wykazano nieprawidłowości w informacjach przekazanych gminie przez podatników.